SCHRIJVERS ZIJN VAAK TE LUI

Albert Hagenaars trapt even op de rem

Na drie jaar gastredacteur geweest te zijn bij Brabant Literair, zet hij een stapje terug. Tijd voor een gesprek met Albert Hagenaars, dichter en medewerker van Uitgeverij WEL in Bergen op Zoom, over het literaire klimaat in Brabant, over laksheid en onbekend talent en de vraag of er zoiets bestaat als dé literaire stad van Brabant.

Literatuur is voor Albert Hagenaars een rekensom: 1+1=3. Literatuur is een afspraak tussen schrijver en lezer. De indruk bij de lezer dat hij te maken heeft met iets dat hij niet helemaal kan verklaren; dat hem raakt, maar dat hem, in al zijn mysterie, ook het idee moet geven, dat het verklaard zou moeten kunnen worden. Een werkzaam proces: dat is literatuur. Er is volgens Hagenaars voldoende literaire kwaliteit in Brabant. Hij kan vijftien schrijvers en dichters noemen die landelijk erkende kwaliteit leveren.

Schrijver Jasper Mikkers vindt dat er in Brabant weinig literair talent zit maar volgens Hagenaars komt Mikkers waarschijnlijk ook op vijftien mensen uit. ‘Hij vindt dat weinig, terwijl het voor mij veel is. Hij is dus teleurgesteld maar dat is een ander uitgangspunt. Ik denk dat je als provincie trots mag zijn op vijftien goede schrijvers en dichters. Naast een dertigtal andere goede auteurs die nog niet bij een landelijke uitgever zitten, zijn er driehonderd tot vierhonderd mensen waarvan enkelen misschien nu nog niet het beste van hun kunnen hebben laten zien maar die nog een heel eind kunnen komen.’ Tot dat dertigtal auteurs behoren dichters als Tomás de Faoite en Bert Bevers, en de prozaschrijvers Marjo van der Schaft en Yorgos Dalman, wier werk meer bekendheid zou moeten krijgen.

GEMAKZUCHT
Hagenaars vindt het opvallend dat er bij Brabant Literair (het literaire tijdschrift van de provincie) eigenlijk te weinig stukken binnenkomen die kwalitatief gezien interessant zijn. ‘Dan vraag je je af: als er honderden mensen schrijven, waarom sturen dan niet honderden mensen hun pennenvruchten naar BL? En dan blijkt dat velen niet van het bestaan van het blad op de hoogte zijn. Dat ligt ook aan de schrijvers zelf; er is niet zelden sprake van luiheid, van een lakse mentaliteit. Van een provincie met twee en een half miljoen inwoners zou je meer mogen verwachten. Talent genoeg, maar het komt er niet uit via die kanalen.’

Volgens Hagenaars heeft het ook te maken met de manier waarop een blad zich kan promoten. Hij noemt Preludium in Breda, het tijdschrift SIC in Tilburg. ‘Ze houden het niet vol. Een literair klimaat wordt bepaald door bestendigheid, niet door eendagsvliegjes.’ Waarmee hij niet gezegd wil hebben dat genoemde tijdschriften eendagsvliegjes waren maar feit is, dat ze er niet meer zijn. LiBra (Literair Informatiepunt Brabant) noemt hij een goed initiatief; een prima manier om inzicht te krijgen in wat er allemaal speelt. Maar ook schrijvers moeten iets doen ter promotie van zichzelf. ‘Er is teveel gemakzucht. Het product aan de man brengen is niet alleen een taak van de uitgever.’

Van alle manuscripten die Hagenaars onder ogen krijgt, heeft 5 à 10% kwaliteit. Brabant Literair beoogt niet uitsluitend het beste van het beste te tonen; het wil ook een podium zijn voor beginnende auteurs.  

KLIMAAT
Eén literair klimaat in Brabant. Nee, wel een heleboel kleine klimaatjes. ‘Wat je mist om zoiets als een literair klimaat gestalte te geven is één centrale grote stad, waar iedereen in zo’n krachtenveld terecht komt. En West-Brabant is dan nog een geval apart: Antwerpen is voor ons dichterbij dan bijvoorbeeld ’s-Hertogenbosch. Den Bosch is voor ons het achterland: honderd kilometer verderop. Ik merk dat er meer kruisbestuiving is tussen mensen uit bijvoorbeeld Tilburg en Eindhoven, dan tussen auteurs uit West-Brabant en de rest van de provincie. Je kunt ook niet zeggen dat er één literaire stad in Brabant is. ‘Ook Bergen op Zoom niet, met zijn drie literaire uitgeverijen?’

Hagenaars: ‘Nee, zeker niet. Wel is het een van de meest poëtische steden. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Breda. Dat hebben Bert Bevers en ik gemerkt, toen we bezig waren met het samenstellen van de Poëtische Atlas der Nederlanden, die waarschijnlijk dit jaar uitgegeven wordt door Uitgeverij Atlas in Amsterdam. Er zijn amper gedichten te vinden over Breda! Vijf goede misschien. Er zijn wel literaire activiteiten in Breda en ook interessante schrijvers als Robert Vacher, Frans August Brocatus en Yvonne Né maar toch geen auteurs met een gezag als bijvoorbeeld ooit Marga Minco en Bert Voeten hadden.

Bergen op Zoom en Breda vallen dus af. Eindhoven misschien? Nee:veel spektakel maar weinig kwaliteit. Al vindt Hagenaars het wel goed wat ze bij Opwenteling doen: ‘Alleen al het feit dat ze 35 jaar bestaan, daar moet je trots op zijn. Nadeel is dat zij mikken op de onderkant van de markt. Ze willen voornamelijk debutanten helpen.’

Tilburg dan? ‘Hoeveel schrijvers heb je nou in Tilburg? We moeten oppassen Tilburg de meest literaire stad van Brabant te noemen. Tilburg is interessant op het gebied van beeldende kunst, dans en muziek. Maar literatuur? Misschien dat de literatuur een beetje glans krijgt omdat de andere vormen van kunst het zo goed doen.’

En nee, ’s-Hertogenbosch is het ook niet; Leon de Winter is er al jong weer vertrokken, moest niets meer van Brabant hebben. Het Brabantse literaire veld is een mozaïek, versplinterd over tientallen relatief onafhankelijk opererende groepjes en organisaties. Overkoepelend zijn Literair Contact Brabant, Brabant Cultureel (inclusief de de bijlage Brabant Literair) en sinds kort LiBra.

Geen afzonderlijke steden dus, maar alles bij elkaar heeft de provincie wel degelijk iets waarmee je voor de dag kunt komen. Maar: die producten worden vaak niet goed gepromoot. En zo komt Hagenaars weer terug bij de uitgever. ‘Belangrijk op literair gebied is De Geus in Breda. In de middenmoot zitten een paar belangrijke uitgeverijen maar zij missen de middelen. Brabant is niet het meest interessante gebied om je als uitgever te vestigen. Daarom vestig ik mijn hoop op De Geus, die het wel doet.’

De Geus is een Brabantse uitgeverij maar dé Brabantse schrijver bestaat volgens Albert Hagenaars niet. Niet zomin als dé literaire stad van Brabant, of hét Brabantse boek. Talent genoeg maar dat moet wel van tijd tot tijd van achter de schrijftafel tevoorschijn komen!

HILDE DE BRESSER, BRABANT CULTUREEL, NUMMER 3, JRG. 50, MAART 2001