Uitnodiging literaire actie via FaceBook Auteur en dichter Frank Pollet nodigde tien FaceBook-vrienden uit om deel te nemen aan een literair project via FaceBook. De opdracht was “om een lijstje te maken met tien boeken die je leven hebben beïnvloed of om de een of andere reden belangrijk voor je zijn. Het maakt niet uit of ze hoogstaand literair werk zijn of pure pulp” Een van de tien was Albert Hagenaars. Hieronder volgt zijn tekst:   Om de keuze uit de stortvloed van boeken die in aanmerking kwamen een stuk gemakkelijker te maken besloot ik me te beperken tot de boeken die ik in m'n jeugd las, ongeveer tot m'n achttiende. Ik reconstrueerde een chronologische volgorde en begin met enkele stripboeken die ik onderging voordat ik echt goed kon lezen. In ‘onze krant’, het Brabants Nieuwsblad volgde ik toen al wel Vlaamse stripavonturen als Nero en Suske en Wiske. Ik stuurde de uitnodiging op mijn beurt door naar tien FB-vrienden (zie onder).   1 Het eerste boek dat ik moet noemen is 'Monki op Bali' uit 1950, een berijmd verhaal van Bernard Reith, die ook de tekeningen maakte. Het is een deel uit een reeks van de Haarlemse uitgeverij/drukkerij De Spaarnestad, waarin het aapje Monki in o.a. China en Amerika belandt. Ik herinner me dat het veel voor me betekende tijdens een ziekbed. Dat zal niet kort geduurd hebben want m'n ouders zetten het bed in de woonkamer. Ik kies deze uitgave omdat hij de eerste kennismaking met Indonesië betekent, het land dat later zo belangrijk voor me zou worden. Ik bezocht de archipel al tientallen keren, mijn vrouw Siti komt er vandaan en we brengen er de zomers door. Monki komt voor in een gedicht uit m’n bundel ‘Tropendrift’ (In de Knipscheer, 2003):   JAPANS KAMP II We staan aan de rand van de verbeelding, waar niet alleen wat waar gebeurde zich herhaalt in het flitsen van een zwaard dat de tijd, een heden van beduimelde verhalen opensnijdt. Op mijn ziekbed verslond ik ooit andere boeken: het aapje Monki speelde in palmen en tempels, mariniers wachtten af in in te kleuren gewas. Ik wist dat ik er eens weer zou komen. En hoe ik kwam: je moeder zat te vaak op schoot, jij streelt je dochter. Je eigen vader werd gegeseld, jij striemt de zoon die ik probeer te zijn met je dubbele tong. De zon, pal boven, brandt nu kouder dan ooit. 2 'Kim Devil en de Verloren Stad', verschenen in mijn geboortejaar, is een scenario uit een serie over de held Kim Devil van schepper Jean-Michel Charlier, dat zich afspeelt in het Amazone-gebied. Deze titel haal ik met plezier aan omdat er plaatjes in staan, van Gérald Forton, die me de eerste, vooralsnog vage maar daarom niet minder spannende, seksuele prikkels gaven. Ze hebben vermoedelijk mijn aanhoudend favoriete vrouwbeeld bepaald. Daarnaast heeft het verhaal een raadsel moeten blijven omdat de laatste pagina's ontbraken. Het boek is zeldzaam geworden. Het staat soms nog antiquarisch te koop maar er worden hoge bedragen voor gevraagd. Laat het raadsel terwille van een fascinatie voor die verzonnen, nooit door mij geziene stad Oyatlaxa maar in stand blijven. Aan dit stripboek wijdde ik zelfs een compleet gedicht. Het staat in de bundel ‘Bloedkrans’ (In de Knipscheer, 2012). KIM DEVIL EN DE VERLOREN STAD Daar stroomden de blote indianen de helling af naar de kolkende rivier,  krijsend in een taal die ik nachtenlang vertaalde. Hun spieren trilden zo anders dan de klieren van de zogende tantes in de bakkerij, dat ik niet op het vlot met vluchtelingen sprong maar mee- gesleurd middelpunt wilde zijn van de handelingen met vlees en bloed waarover we ’s zondags hoorden grootvader, vader en ik op de donkerste rij. Nooit Oyatlaxa bereiken, de ontbrekende bladzijden achteraan, nooit meer uit dit bos van boze vrouwen in telkens andere vormen van gevaar. Zoeken in antiquariaten, op internet. Vaak naar de verloren stad vertrekken om onderweg voor korte duur op een stroom verloren te raken, gesnoerd aan een paal te worden gepakt en in de flits van ommekeer toe te slaan op een wijze die hen in haar volstond. 3 De Bijbel mag niet ontbreken op deze lijst maar ik geef de voorkeur aan het 'Oude Testament'. Die lappendeken van symbolische, wijze en onbegrijpelijke maar altijd pakkende verhalen kreeg ik met de paplepel ingegoten, vooral op school en in de kerk. Ik zat op een broederschool, waar veel dagen met catechismus begonnen, en een middelbare school die op dat moment nog een sterke Roomsch-Katholieke signatuur had. De kerk was de in de oorlog deels opgeblazen, daarna opgelapte en uiteindelijk gesloopte Heilige-Martelaren-van-Gorkum, bedoeld voor inwoners uit het noorden van de stad. Het interieur van dat gebedshuis was voor mij en m'n vriendjes één groot stripverhaal. Ik herlas het vaak, alleen al in de hoedanigheid van koorknaap. Ik beleefde afwisselend goed en kwaad als ik in Bergs Latijn stond te kwelen. Ook daar heb ik een gedicht over geschreven. Het staat in ‘Bloedkrans’.   GEEF ONS VREDE Dona nobis pacem, pacem zongen we elke ochtend vroeg onder het orgel in de vertrouwde vreemde taal. Tussen daders en slachtoffers op het gewelf die we afwisselend wilden ontwaren, vormde zich de canon van het bestaan. De dader: gulpend bloedend hing hij in m’n armen. Ergens boven verdwenen velden vervlechten onze overslaande stemmen nog altijd de oudste verlangens, totdat ik ze niet meer kan ontwarren, tenzij in het luisteren van een andere orde, die zich niet laat kennen in woorden. Het slachtoffer: hevig keek ik me door hen heen. 4 Voor een rakelings gemist beroep is de in 1964 verschenen publicatie 'De geschiedenis van Carthago' van G. Thole Beishuizen belangrijk. Het bevat weergaloze tekeningen van Hans Kresse, die zonder dat ik het wist lange tijd vlakbij mijn ouderlijk huis woonde, in de Halsterse wijk De Rode Schouw. Het was een deel uit een serie die jeugdige lezers meevoerde naar o.a. Egypte, de Viking-wereld en Byzantium. Ik had in elk geval de delen over Griekenland en het Romeinse Keizerrijk. Ik was meteen na het vertrek van Elissa uit Tyrus verkocht en las ademloos verder tot de verwoesting door de Romeinen. Vooral Hannibal was natuurlijk mijn held. De belangstelling voor geschiedenis, ik wilde een tijdlang zelfs historicus worden, is door dit boek zeker sterk gevoed. Ik was dan ook niet verrast sterke gewaarwordingen te ondergaan toen ik een jaar of tien geleden vlakbij Tunis de ruïnes, gruisbergen, deels dichtgegroeide ronde oorlogshaven en ondergrondse offerplaats Tophet bezocht.   5 De kwaliteit van de bibliotheek van m'n pa liep sterk uiteen maar dat hinderde me niet om hem helemaal door te ploegen, of ik de boeken nu begreep of niet. Ik kwam er het Boekenweekgeschenk uit 1963 in tegen, 'Europa in een boek' van prof Jacques Presser. Ik kocht het in een tweedehandszaakje toen ik het geërfde exemplaar niet meer kon vinden. Dit dunne boekje leerde me, van de oude Grieken tot het Beleg van Stalingrad, indringender over de hoogtepunten van de geschiedenis van ons werelddeel dan de lessen op school die ik al boeiend vond.   6 Een andere professor P.J. Bouwman schreef 'Een handvol mensen'. Deze uitgave uit 1969 vond ik ook in het ouderlijke boekenbestand. Door dit boek over kunstenaars en geleerden van de 20e eeuw, o.a. Thomas Mann, Hermann Hesse, Albert Einstein, Gottfried Benn, Romain Rolland en Sigmund Freud kwam ik er al in de puberteit achter dat grote kunst niet per se door bohémienachtige types hoefde te worden gemaakt, zoals ik tot dat moment had gedacht, en dat meesterwerken ook niet steevast afhankelijk waren van vlagen inspiratie. Integendeel, veel van wat de wereld nu bewondert is geschapen door gegoede burgers of gedisciplineerde zwoegers. Het beïnvloedde m'n kijk op beeldende kunst en het mag me soms nog inspireren als het schrijven niet lukt om door te gaan. Soms schiet alles dan toch ineens los. 7 Lezing van 'Tempel en kruis' van H. Marsman betekende, vooral met 'De boot van Dionysos' de ontdekking van de lyriek. Ik gaf me als zestienjarige helemaal over aan de vervoerende verbeelding van de dichter. Zelfs de later vastgestelde vale en valse plekken konden niet verhinderen dat ik deze gedichten met grote frequentie ben blijven lezen. De gedichten verbinden me met de lezer die ik ooit was en daardoor herinner ik me soms nog precies wat hem bezielde en voortdreef. Misschien meende hij mij nu te zien. Ik wist niet wat er lichamelijk met me gebeurde toen ik regels las als:   De morgenwind ontrolt zijn schuimende banieren Door het vervalend nagrauw van den nacht; De ochtend brandt in hemelsblauwe vuren, Het sterrengruis bekoelt tot sintelende as. 8 Op de middelbare school kwam ik, hoewel ik sinds m'n vijftiende zelf versjes schreef, sowieso in contact met veel klassieke poëzie. Ik had behalve geschiedenis, tekeningen en kunstgeschiedenis namelijk vier talen in m'n eindexamenpakket. Een dichter met wiens werk ik in de lessen Frans kennismaakte was Baudelaire. Ik las al gauw integraal 'Les Fleurs du Mal' maar wel met de vette Vlaamse vertaling van Bert Decorte ernaast. Dat was een boek uit de Openbare Leeszaal, waarvan ik een paar jaar geleden antiquarisch een exemplaar te pakken kreeg. Ik kwam steeds meer onder de indruk van Baudelaires scherpe beeldspraak, broeiende spanning en structurele helderheid, al kon ik dit later pas als zodanig benoemen. Van Baudelaire heb ik alle Pléiade-uitgaven. Van regels als onderstaande, uit het gedicht ‘La Beauté’, krijg ik niet gauw genoeg:   Je trône dans l’azur comme un sphinx incompris; J’unis un coeur de neige à la blancheur des cygnes; Je hais le mouvement qui déplace les lignes, Et jamais je ne pleure et jamais je ne ris. Les poètes, devant mes grandes attitudes, Que j’ai l’air d’emprunter aux plux fiers monuments, Consumeront leurs jours en d’austères études; Car j’ai, pour fasciner ces dociles amants, De purs miroirs qui font toutes choses plus belles; Mes yeux, mes larges yeux aux clartés éternelles!   9 De criticus Pierre Dubois schreef de volgende regels die op de achterkant staan van een boek van Paul De Wispelaere. "Paul-Tegenpaul (pool-tegenpool) bestaat uit een op het eerste gezicht heterogeen amalgaam van notities bij lectuur, zelfbespiegelingen, herinneringen, essayistische stukken en dagboekbladzijden." Ik had als achttienjarige nog nooit zo'n boek gelezen en was prettig aangeslagen door de vele mogelijkheden van een dergelijke stijl, die bij De Wispelaere z'n beslag zou krijgen in ‘Het verkoolde alfabet’. Ik geloof dat de pogingen van de auteur om uit de verschillende registers, externe invloeden, verwarrende instinctieve impulsen en het inzetten van een al dan niet fictief 'ik' tot een eenheid te komen een vroeg voorbeeld was van wat ik later in eigen poëzie en romans probeerde te realiseren. Een tijdje toch.   10 'Under the Volcano', een boek uit 1947 van Malcolm Lowry dat zich op de Dag van de Doden afspeelt, vond ik lang de beste roman die ik ooit had gelezen. Het boek werd zelfs een van de redenen om Mexico te bezoeken en dan vooral, na de hoofdstad van de Azteken, Cuernavaca, dat in het boek Quauhnahuac heet. Ik kreeg veel respect voor de lexicale rijkdom, de variaties op hetzelfde thematische stramien en natuurlijk de manier waarop het drab van de menselijke geest met spirituele symboliek vervlochten werd, en ik heb dat nog steeds. Zó wilde ik leren schrijven. De verfilming door John Huston vond ik, hoewel Albert Finney de hoofdrol speelde, een te klinische weergave. In de zomer woon ik nu zelf vlakbij twee vulkanen, de Merapi en de Merbabu op Java, allebei ruim 3 kilometer hoog. Meestal zijn ze niet te zien. Als de mist of wolken wegtrekken en ze zich in al hun majesteit tonen, moet ik bijna altijd, hoe kort ook, aan Lowry's briljante prestatie denken. Mijn bezoek aan Cuernavaca leverde vreemd genoeg geen gedicht op maar ik kwam toch met een paar andere Mexicaanse gedichten thuis, o.a. ‘Mexico City’.   MEXICO CITY Cortés vloekte volgens Broeder Bartolomeo van bewondering maar sloeg instinctief een kruis toen hij de witte piramidestad op zag doemen uit het nog staalblauwe meer. Ik wandel door straten vol smog en lawaai en stel me voor inderdaad te kunnen voelen dat deze bodem zacht is, blijft zuigen en trekken naar wat onherroepelijk in oudere geschriften dan de Spaanse aan sacrale bezweringen staat opgetekend, naar nooit aan aslagen ontgraven kronieken die wachten op veroveraars in witte schort. De slotavond. Moe van musea en dronken van een inheemse drank, vertaal ik opnieuw de thuis gevonden regels die me zo ver zonden, op zoek naar het laatste passende woord: "Afgemeten aan eeuwen de wens dieper in je te leven, verwoed, als een uitgesneden hart.”     De FaceBook-versie van bovenstaande tekst is korter en bevat geen gedichten en foto’s. De uitnodiging werd doorgestuurd naar de volgende tien vrienden:   Eniko Csilla Balazs (talenwonder te Bergen op Zoom) Henny van Beem (galeriehoudster te Den Haag) Robert Van Den Berge (fotograaf te Roosendaal) Fitrie Boesrie (student - Japan Studies te Leiden) Tomas de Faoite (dichter te Breda) Michiel van Kempen (professor West-Indische Letteren te Amsterdam) Sandi Stromberg (auteur te Houston) Saphir Cristal Tavares (theatermaakster te Porto) Maja Vladisavljevic (ICT-specialist) Eric Wobma (filmer te Amsterdam)