Eeuwenlang speelden pantuns een wezenlijke rol in de
culturen van met name de huidige staten Maleisië en
Indonesië. Ook tegenwoordig worden deze kwatrijnen met
gekruist eindrijm (a-b-a-b) en regels met vier woorden van
elk twee lettergrepen nog op diverse plaatsen gebruikt.
Vaak werd de pantun mondeling ingezet. In geschreven vorm
bestaat hij al minstens 500 jaar.
Schrijfster Simone Berger leerde dit belangrijke literaire
genre via haar in Indonesië geboren vader kennen en
ontwikkelde er een liefde voor. Beetje bij beetje ontstond
het verlangen om een aantal pantuns in het Nederlands te
laten vertalen met behoud van zoveel mogelijk kenmerken.
Behalve bovengenoemde vormaspecten zijn dat ook ook
dualiteit (een chute tussen de eerste en laatste twee
regels), aan de lokale flora en fauna ontleende
beeldspraak en meestal gesymboliseerde emoties, verlangens
en gedachten.
Thematisch spelen liefde en van de weeromstuit erotiek,
jaloezie en vruchtbaarheid een grote rol, evenals de dood.
Door de eerder associatieve dan logische verbinding van
motiefwoorden zijn de pantuns bovendien vatbaar voor sterk
uiteenlopende interpretaties.
Hans van Brussel van uitgeverij Indah, ook actief met het
Pindah* Magazine, bood haar de gelegenheid een boekuitgave
te realiseren.

Voor de vertalingen van het soms alleen in oude vormen
overgeleverde Maleis in het Nederlands werd een beroep
gedaan op Siti Wahyuningsih en Albert Hagenaars, die sinds
2013 structureel Nederlandse en Vlaamse poëzie in het
Indonesisch vertalen én publiceren op hun speciaal
daarvoor in het leven geroepen website Suara-suara
dari utara en soms in tijdschriften. Hun vertalingen
vormen de grootste verzameling in z’n soort in het
Nederlands.
De publicatie van de nu uitgegeven pantuns in hún
interpretatie markeert de eerste keer dat deze dichtvorm
in het Nederlands verschijnt, mét alliteraties,
assonanties en eindrijmen. Zij kozen behalve gekruist
eindrijm a-b-a-b ook de schema’s a-b-b-a en a-a-b-b.
Voor de illustraties werd Hetty Ansing uitgenodigd, die
Indonesië vaak bezocht en al in honderden schilderijen met
waterverf uitbeeldde. De kunstenares exposeerde ze behalve
in galeries en musea op o.a. de Tong Tong Fair en in de
ambassade.
Op donderdag 15 juni 2023 werd aan de Indonesische
ambassadeur, de heer H.E. Mayerfas, het eerste exemplaar
van ‘Stil Verlangen – Maleise gedichten in 80 pantuns’
door Simone Berger overhandigd in het bijzijn van een
select gezelschap.
Hierna vertelde de ambassadeur oorspronkelijk uit Padang
(West-Sumatra) te komen, waar de pantun nog steeds wordt
gebezigd. Mede daarom is hij een liefhebber van het genre.
Hij schetste praktische situaties waarin de pantun als
sociaal bindmiddel fungeert, bijvoorbeeld bij ontvangsten
en andere ceremonies.

Fotocredits: Patricia Steur Photography

V.l.n.r.:
Sylvia Dornseiffer (voormalig directeur Fonds
voor de Letteren en Amsterdams Fonds voor de
kunst, adviseuse); Albert Hagenaars (dichter en
vertaler); Siti Wahyuningsih (vertaalster),
Simone Berger (schrijfster en
initiatiefneemster); Hetty Ansing (schilderes);
de heer H.E. Mayerfas (ambassadeur van
Indonesië); Jan van den Bosch (adviseur en
partner van Hetty Ansing).
Fotocredits: Patricia Steur Photography |
TWEE
VOORBEELDEN
Permata jatuh di dalam rumput,
Jatuh di rumput bergilang-gilang.
Kasih umpama embun di hujung rumput,
Datang matahari nescaya hilang.
Een edelsteen duikelt in ruige dras,
Valt tussen glanzende halmen.
Liefde is als dauw op puntig gras,
Verdwijnt bij dageraad zonder talmen.
Berapa tinggi putjuk pinang,
Tinggi lagi asap api.
Berapa tinggi Gunung Ledang,
Tinggi lagi harap hati.
Hoe hoog de betelpalm ook lijkt,
Rook van vuur heeft een hoger bereik.
Hoe hoog de berg Ledang ook oogt,
Onze passie overstijgt de hemelboog.

Stil Verlangen - Maleise poëzie in 80 pantuns; 96
pagina’s; Uitgeverij Indah (MIMM); 2023; Initiatief en
samenstelling Simone Berger; Vertaling Siti Wahyuningsih
en Albert Hagenaars; Illustraties Hetty Ansing; ISBN
9789492851130; € 18,95.

Kunst- en Cultuurkrant
Midden-Nederland, juli 2023

Weekblad De Kaap, 4 april 2024.
Klik hieronder voor aanvullende informatie over:
Simone Berger
Hetty Ansing
Patricia Steur
Pantuns
Bestelinformatie
|