Ter gelegenheid van de 125e sterfdag van Vincent van Gogh stelde schrijfster Pien Storm van Leeuwen een boek samen met o.a. citaten uit Van Goghs brieven, gedichten die geschreven werden bij een treffend citaat daaruit en foto’s van haar levenspartner Jan Willem Storm van Leeuwen. Samen belichten deze bijdragen Van Goghs passie voor de natuur. Zij richtten zich in het algemeen op de jeugdjaren en eerste periode als kunstenaar en in het bijzonder op sporen in de Baronie van Breda.



Omdat Van Gogh een sterke band met Noord-Brabant had en die relatie tijdens verblijven in Engeland, België en Frankrijk ook in stand hield, werden vooral dichters uit deze provincie uitgenodigd. In alfabetische volgorde zijn dat: Bert Bevers, Catharina Boer, Frans A. Brocatus, Olaf Douwes Dekker, Maarten van den Elzen, Albert Hagenaars, Bauke van Halem, Kees Hermis, Marijke van Hooff, Joris Iven, Peter Korsman, Pieter Luykx, Kees van Meel, Jasper Mikkers, Herbert Mouwen, Y.Né, Hannie Rouweler, Pien Storm van Leeuwen, Rob van Uden, Jace van de Ven en Victor Vroomkoning.
Tevens werden teksten opgenomen van Jan van Beers, wiens werk Van Gogh begeesterde, Paul van Ostaijen en Friedrich Rückert.

Albert Hagenaars leverde het gedicht ‘Levensgrond’, dat in het boek op een foto werd geprojecteerd. De titel moest vanwege het kleurenspel vervallen. Het gedicht is een reactie op onderstaand brieffragment van Van Gogh:



... juist omdat men veel en lang moet kijken op die natuur eer men tot de overtuiging komt, dat wat de grote meesters voor meest aangrijpend hebben geschilderd, toch zijn grond in het leven en de werkelijkheid zelve heeft. Een basis van solide poëzie, die eeuwig als daadzaak bestaat, en gevonden kan worden als men diep genoeg graaft en zoekt. 'Ce qui ne passe pas dans ce qui passe', dat bestaat".
Het gaat erom te grijpen wat niet voorbijgaat in wat voorbijgaat.



LEVENSGROND

Kijken tot waar het weten ontstijgt aan wat men
meent te zien, tot waar een wuivend graanveld

vlaagloos overgaat in het wezen van de wind,
het zaad in de zak van de zaaier in kiemkracht

en het donkerend landschap in een zelfportret,
op verblindend moment als dat van u zelf herkend.

Foto: Jan Willem Storm van Leeuwen.

Foto: Bert Bevers.

Door een misverstand was Albert Hagenaars aanvankelijk uitgegaan van een ander brieffragment. Het leverde een gedicht op dat alleen op deze site te lezen zal zijn:



Toen wij des avonds terugreden van Zundert over de hei liepen Pa en ik een eind, de zon ging rood onder achter ‘t masthout en de avondlucht weerkaatste in de moerassen, de hei en het geele en witte en grijze zand waren zoo vol toon en stemming.-Zie, er zijn sommige oogenblikken in het leven dat alles, ook binnen in ons, vrede en stemming is en het gansche leven ons voorkomt als een weg door de hei te zijn, maar dat is niet altijd zoo.



DOODWIT

De dag klinkt in. Donkerend wringen heide
en masthout zich tot in het holst van het hart.

Uit het moeras stijgt nu, zwellend van drift,
een andere god op dan die van de verstilde zoon.

Hij verzwelgt ons, in bloedgeel en hoerengroen,
in graanrood, kraaienblauw en hemelzwart.



Alsof de duvel ermee speelde, trof Albert Hagenaars enkele dagen na afronding van ‘Doodwit’ in de ‘Collected Poems’ van Robert Lowell een gedicht over Van Gogh aan, waarin eveneens sprake is van masthout en de kleuren zwart en blauw.



LAST THINGS, BLACK PINES AT 4 a.m.

Imperfect enough once for all at thirty,
in his last days Van Gogh painted as if
he were hurling everything he had: clothes
bed and furniture against the door
to keep out a robber –he would have roughened
my black pines imperceptibly withdrawing
from the blue black cold of morning sky,
black pines disengaging from blue ice–
for imperfection is the language of art.
Even the best writer in his best lines
is incurably imperfect, crying for truth, knowledge,
honesty, inspiration he cannot have–
after a show of effort, Valéry
and Trollope the huntsman are happy to drop out.


Robert Lowell – Collected Poems, page 591



Inmiddels is er ook een Engelstalige editie van het boek verschenen, ‘Concerning Vincent’, in een vertaling van John Irons. Diens versie van ‘Levensgrond’ werd:



Gazing at where knowledge arises from what one
Thinks one sees, at where a swaying field of grain

Shifts unflurrying into the being of the wind,
The seed in the sower’s pouch in germinative force

And the darkening landscape in a self-portrait,
At a blinding moment as that self-recognized.







Het boek werd op 11 april 2015 gepresenteerd door wethouder van cultuur Selçuk Akinci in boekhandel Van Kemenade & Hollaers in ’t Ginneken (Breda) en is verkrijgbaar voor € 7,50. ISBN: 978-90-71947-45-2 (standaarduitgave), ISBN: 978-90-71947-46-9 (de Engelstalige uitgave), ISBN: 978-90-71947-48-3 (de luxe uitgave op groot formaat).

Het project werd mede mogelijk gemaakt door financiële steun van LandStad De Baronie, Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant, Van Gogh Brabant en een particuliere kunststichting.

Foto: Jan Willem Storm van Leeuwen.

De initiatiefnemers. Foto: AH.

NIEUWE KIJK OP DE KUNSTENAAR EN DE NATUUR VANUIT DE POEZIE

BREDA – Een boek ‘omtrent Vincent’ van Pien Storm van Leeuwen. Citaten, verzen en foto’s, die aansluitend vertellen over zijn liefde voor de natuur. We begrijpen nu waardoor zijn schilderijen zo ‘heftig’ kunnen zijn. Het boek van Pien, vanwege de 125ste sterfdag van Vincent, is een klein juweel.
De Baronie van Breda kan bogen op een innige relatie met de kunstschilder. Zijn oom Cent in Princenhage en zijn broer Theo, die hij talloze malen bezocht, wezen hem, in tegenstelling tot de rest van de familie, niet af als kunstschilder. Vincent tekent en schildert in de Baronie van Breda o.a. de vennen van Seppe toendertijd, het Liesbos èn de mensen. Hij heeft er een werkelijke band mee.
Wandelingen Wie dit boek leest weet dat kunst diep peilt: ”De kunst is iets dat ofschoon door menschenhanden voortgebragt niet door de handen alleen gewrocht wordt doch door van dieper bron opwelt uit onze ziel”. Bauke van Halem maakt in ‘einder’ die woorden waar; Kees van Meel in ‘de landman’ tekent fijngevoelig Vincents gedrevenheid en Rob van Uden ontroert over het ontwortelde leven ‘(les Racines’) dat Van Gogh zo onverbiddelijk leert kennen. We beleven het verpletterend. De spitter biecht de waarheid op. “In den grond zijn de natuur en een opregt teekenaar het eens”. Wie dicht bij een door hem geschilderd bos staat ziet witte stippen; er verder vanaf zien we de lagen van de natuur. Bij het zonnebloemveld van Jan Willem Storm van Leeuwen – op foto – dezelfde beleving.
Paradou De Dichteres Pien Storm van Leeuwen verdiepte zich in Vincents jonge jaren. In de bundel ‘Omtrent Vincent’, die zaterdag 11 april j.l. bij boekhandel van Kemenade en Hollaers in het Ginneken werd gelanceerd schetst ze zijn levensfase waarin zijn kunstenaarschap tot bloei kon komen. Wethouder Selcuk Akinci sprak treffende woorden. Zijn wandelingen o.a. van Etten naar Pr’hage verscherpen zijn blik op de omgeving aanzienlijk. Soms loopt hij naar Zundert om dierbare plekken en oude bekenden te ontmoeten. De donkere hei en het bos dat stormt dat is een onpeilbaar drama. Vincent: “Het is een mooi paradou. Het drama van smart is wel het beste. Maar Gethsamenee is mooier”. Nog één hele mooie van Vincent: “…en ik zie in de heele natuur, b.v. in boomen expressie en als het ware een ziel. Een rij knotwilgen heeft iets van een processie weesmannen soms.”…Het jonge koren is voor Vincent de metafoor van een slapend kindje. De ontroering en de waarheid gaan samen in de vergelijking dat
het platgetrapte gras aan de kant van de weg ‘iets vermoeids en bestovens heeft van de mensen in een achterbuurt’. Van Gogh was kunstschilder èn een zuiver en vaak briljant schrijver.
Omtrent Vincent Gedichten als eeuwige zielen van: Bert Bevers, Catharina Boer, Frans A. Brocatus, Olaf Douwes Dekker, Maarten van den Elzen, Albert Hagenaars, Bauke van Halem, Kees Hermis, Marijke van Hooff, Joris Iven, Peter Korsman, Pieter Luykx, Kees van Meel, Jasper Mikkers, Herbert Mouwen, Y.Né, Hannie Rouweler, Pien Storm van Leeuwen, Rob van Uden, JACE van de Ven en Victor Vroomkoning.
Tekst: Rinie Maas. De Bode, april 2015.



POOSPLAATSEN

Gebeiteld in zwerfkeien en stenen banken werden op initiatief van Pien Storm van Leeuwen citaten uit Van Goghs brieven als poosplaats te velde gelegd op de volgende locaties:

In de tuin van het Vincent van GoghHuis in Zundert
Op de Oude Buisse Heide bij Agtmaal
Bij de Pannenhoef tussen Zundert en Etten
In het Liesbos tussen Etten en Breda
Op de Strijbeekse Heide bij Chaam
Op de patio van het Breda’s Museum te Breda

Een pagina uit het boek.