index

A TRIBUTE TO TONY MAFIA (1931-1999)      See for critical review this page below


To commemorate Tony Mafia, who died ten years ago, ten poets from Flanders, The Netherlands and the USA were invited by Demer Press to write a poem with a painting by this Indian-American artist. Tony Mafia is a ‘nom d’artiste’, officially he was called Robert Lee Alderson. His Indian name however is Black Sun, hence the book’s title.
Albert Hagenaars, one of the selected poets, chose the big canvas ‘Ascension’ which inspired him to write ‘Hemelvaart’. British translator John Irons, with whom he succesfully cooperated before, did the English version.
In alphabetical order the other poets (and paintings) are: Paul Gellings (Crying), Joris Iven (Hospitals), Roger Nupie (The Female Bather), initiator Hannie Rouweler (The Tearful Eye Of God), Annmarie Sauer (Tools Of Solace), Lucienne Stassaert (The Doubledrifter), Wim van Til (This Orchard), Rose Vandewalle (The Pond) and Willie Verhegghe (Tony Dean Mafia).

 

               

        

HEMELVAART

Veel had ik verwacht, vernedering,
pijn en verlossing, maar niet de vraag
of dit offer wel voldoende zou zijn.

Vrouwen omknelden mij als ouders
bij zijn thuiskomst een verloren zoon
maar ik kwam niet, ik ging

door hun handen, hun hulpeloze wezen
heen, aan uitschuivende schouderbladen
en onderging de levenskracht van de dood.

Ik steeg hoger dan de stad waar ik ten val
had moeten komen, hoger dan de heuvel
van smarten, de uitzinnige dansende massa.

Ik zag de scheiding der wateren, slachtingen
en stromen vluchtelingen in dit beloofde land,
ik zag het krommen van de horizon

en bleef stijgen, tot in het meervoud van vader,
tot in het zwaarder wordende schuine licht
van wie meer twijfel zaait dan wie ook.  

 

ASCENSION

I had expected much, humiliation,
pain and deliverance, but not the question
if this sacrifice would be sufficient.

Women seized me as parents
at the homecoming of a prodigal son
but I was not coming, I was going

through their hands, on past their helpless
being, extending shoulder blades
and undergoing the vigour of death.

I rose higher than the city where I ought to
have had a fall, higher than the hill
of suffering, the frenziedly dancing crowd.

I saw the parting of the waters, slaughtering
and streams of refugees in this promised land.
I saw the curving of the horizon

and kept rising, into the plurality of the father,
into the deepening, slanting light
of him who sows more doubt than whoever.

Translated by John Irons

 

‘Ascension’ by Albert Hagenaars gives a profound passage of transition; a route we all take but in so many different ways.
Miller Caldwell (Dumfries, Scotland)

The poem ‘Ascension’ (‘Hemelvaart’) beautifully captures the multitude of facets which inspired Tony for this painting and the way he made the feelings and experiences his own so that they are ours when we read it.
Annmarie Sauer (Hoboken)

Black Sun bevat verrassend sterk werk. Zo opent het boek met 'Veel had ik verwacht, vernedering, / pijn en verlossing, maar niet de vraag / of dit offer wel voldoende zou zijn.' van Albert Hagenaars.
Bert Bevers

 

 

 

A BIOGRAPHY OF TONY MAFIA, BY HIS WIFE ANNMARIE SAUER

Robert Lee Alderson was born on August 4th 1931, second son to a very pretty lady and a Cherokee. The hard times he was born in, filled his soul with hunger. When he was eight years old his father, who could no longer deal with the blatant racism he was subjected to, drank acid and died a horrible self-inflicted death. The four children were placed in an Indian orphanage. For Tony and his older brother Bill it was Laurence Hall for Boys in Chicago. There, Father Bennet saw that he was a special child and had him tested. It turned out he had an uncanny sense of visual balance. As a result he got a grant to the Chicago Art Institute where he followed the drawing classes with the grown-ups. Also a second year till the priest discovered that the students had progressed to do nude studies and he deemed this unfit for a small boy of nine.

At the age of 14 he ran away from the orphanage and hitchhiked, worked his way to San Francisco where his mother was then married to Mario Mafai. This Sicilian ‘ran the money for the ponies’ to Las Vegas. So the name got turned into Mario Mafia. Tony wanting to get out of the constraints and red neck mentality and realities of all that was connected to his birth name chose to be Tony Mafia. His stepfather's Italian friends took to Tony and taught him to make a mean Bolognese sauce. At the age of 16 he asked a ‘hooker’ to pose as his mother and to give him permission to become an able bodied seaman for the merchant marine. He definitely didn’t want to become a cowboy or work in the bottle factory he worked in anyway a few years. He kind of finished high school while being a sailor and missed a boat in 1947 in Antwerp, Belgium. It took him six months to find a ship out.

He always said: there I learned that air has light and color. He tried to get into the Academy but was not accepted. That doesn’t mean a thing since Van Gogh hadn’t been accepted either… He kept coming back to Antwerp where we met in 1968. He married young, had a daughter, got divorced, married again and had another daughter. On a drunken night a group of friends all got married in Mexico and found out the wedding counted, so after five weeks the third marriage was annuled. I met this lady in 2004 and told her, she was the only one of his four ex-wives he had never said a bad word about.
Somewhere in between the second and third marriage he thought he had joined the Foreign Legion, but it turned out the Air force just had new uniforms and he only found out in boot camp where he actually was.
He was stationed in Germany, where after some tribulations they let him restore the old churches that had been damaged during the war. Therefore he needed to learn the old techniques. He always spoke with respect of the German schools where they ‘didn’t mess with your head, but just showed you what you could do’.
He has a sculpting of Roy Rodger in the Pentagon and among others did a portrait in Korea of General McArthur. During his leave he would always go to Paris where later he lived ‘on the fourth floor in a chambre de bonne’ after having stayed in Hotel Belgique for a while. He had a good period meeting a lot of people like Jacques Brel and some of the Hollywood stars. He also spent six month in Casares in Spain, painting for an exhibition in the Gallerie Françoise Besnard in Paris and selling out. Tony never could or would give exact indications of years.
He must have been back in California during that period too. Anyway in the sixties he was put in prison in Denmark for selling a drawing without a license and having insufficient funds: Six month of solitary confinement. They let him sell his good old banjo to the guard to pay the fine.

He went straight to Paris where he met a Danish lady whom he later married. He had a period of hard work and sometimes lots of money, sometimes spending it all in one night. He was a typical rebel with tons of charisma so that the others would project their longing into his life. Men saw him as what they wanted to be and women wanted to be with him to become an Indian, or an artist, or more vital or more depressed.
In his fourth marriage he had two children, still living in Los Angeles. In the early seventies they split up.
Because of his health situation (a bad heart) he had to cancel all contracts with the galleries. The Veterans Administration would only take care of him if he had no income. The decision did keep him alive but ruined his artistic career. After that he only did smaller shows in Europe for fear of being found out by the VA. He played music, acted a bit, even was in a musical as a chorus boy.

Many have collected his work. I think the most honest assessment is that ‘he had a cult status in an inner circle’. He also had quite a temper, so made enemies in a second and friends in half a second. We met first in Antwerp while he was playing folk and folk rock and flamenco.
In August 1968 I saw the first drawings and walked home with a few. Only in 1991 Tony and I became an item and got married. He did do a few bigger good shows and worked very hard and intensely during these last years of his life.

I haven’t mentioned his Far East experiences, but they are gruesome. He arrived in Shanghai, when Shanghai fell and saw how 10.000 people were executed in the streets. He carried the fear of death deep within himself.

Over the years he also wrote strange poetic parables and songs. Some of those I collected and translated in ‘My book, my life’. Of course, he lived regularly in Las Vegas: as a young man when his mother was a dancer there and regularly in the seventies and eighties when he had a gallery for a while. He knew some of the celebrities coming through Vegas. 

Tony’s life was the stuff of myths and I try not to proclaim the ultimate truth but to let everybody hang on to their own version of Tony Mafia…

http://tonymafiathepainter.blogspot.com

 

 

 

 

THE RIGHT TO BE WRONG

Thoughts by the Work of Tony Mafia

Of this time, but no part of any school or direction, makes Tony Mafia a lonely painter, lonely in his art. He paints the world as the world reveals itself to him, in a passionate, driven way, using those techniques that serve his purpose best in the expression of his feelings and insights.  He plays the full pallet of colours, materials and styles that an experienced painter has at the tip of his fingers.  What the French poet Queneau says about poetry is here applicable to painting: It is a means to help our deficient reason (raison déficiente)  in learning the unveiled truth. Although Tony Mafia’s work stems from his singular experience, the result is universal. This universe is shown in a questioning search in a wide range of subjects.  Each canvas and each drawing is a “finished piece of art” and in such constitutes a temporary but certain answer.  In his paintings he shuns the too slick, too finished and too easy and resolutely turns too an effect that seems primitive without being naive however.

The work of this painter can be more or less dealt with in following broad categories of subjects: Painting, Circus and Harlequins, Paintings influenced by his Native American heritage (Honandaga Cherokee), Religious, Spanish/Mexican themes, Nudes, Political works, abstracts. This is by no mean exhaustive for the work Tony Mafia paints. A separate study should also be made about the landscapes and their function in this painter’s work. This will however be dealt with in another article.

Painting
It is logical that an artist reflects upon his art. Poets write about language and poetry and in novels we can read about writing and the genesis of the novel.  Many of the self-portraits of Tony Mafia show the painter at work: I am a painter! First and foremost painter! that is the message of these canvasses.  In other works of this group the problem of reality and reflected truth is dealt with: on the canvas the painter is shown in the studio with the model and the painting showing the studio and the painter and the model... , deconstructing and reconstructing his artistic realities. This theme is touched upon in many paintings, by rendering paintings in the background, figures with paintings in their hands.  Pallet and brush on the canvas remind us that the painting is a representation of a reality and at the same time a material reality as art object.  In the small painting “Painters at play” it is suggested in a playful way how the painters with their different brushes and colours paint the world and so giving it colour and life. “In a paint dance for Annmarie” the artist draws not only on his being a painter, but also on his Native American heritage, two truly defining factors of the man that is Tony Mafia.

Some titles: The studio, A paint dance for Annmarie, Selfportrait, Painters at play, To say the calling of colour....

Circus and Harlequins
A trapezium artist trying to find her balance, a painting one can almost jump into, fall into, without a net, the other acrobat sitting quietly on his trapeze looking away uninterested... On the ladder, doomingly dark almost demonic figures are climbing up and up... An allegory of this world?  Circus and Harlequins, also dancers and musicians are grateful subjects. They can express every human emotion, they give a freedom in colour and form, they wear costumes in which the painter can explode in reaching forms and abundant, exhilarating colour, going from the intimate to the grotesque.  Sometimes these figures are put in a magical/mythical landscape  as in the painting where the harlequins almost raise up from the sea to the sky.  I read this painting as dealing with the four ages of man, the journey from birth to Death, with the powerful, masterful figure of mid-life.  In the Dancers the figures are bound by a simultaneous gesture of tenderness and power.; In the slightly reclining head against the even grey of the sky - with barely a suggestion of light over the almost fugitive landscape, I feel revolt, combativeness.  For me this painting is the perfect representation of ‘L’homme révolté’ the philosophical essay by Albert Camus.  The dance as resistance, beauty defying fate.  

Some titles: Circus, Harlequins, Appled, The high wire, Trapezium, Dancers, The jester...

Native American
An important part of Tony Mafia’s work is inspired by being Native American.  His father was Onandaga Cherokee. So he paints, hunting scenes, legends of different tribes and regions.  He gets angry when in Canada a Six hundred years old sacred golden spruce if felled one night, just for fun. Thus he paints “The tree” and “The sentinel” in which a magical landscape is guarded by the sentinel raising from the rock. As mentioned before sometimes the Indian symbolism is mixed in with the self-portraits as these elements are mixed in his person.  Except for subject matter, these paintings have nothing in common with “South Western Art” which leans dangerously close to kitsch: worn clichés and situations that can be recognised and understood in one look. In contrast, in Tony’s work it are the elements of form and colour that touch you and only in further viewing the icons can be recognised and deciphered and the magic of colours is let loose in a “story”.

Some titles: The sentinel, The tree, Across the mountain, Indian Spirit, The Potter, Katchina’s, The killing of the stallion, Three mythical horses...

Religious paintings
There is a clear religious quest. One will see Jesus Christ depicted as a human being. So there is the majestic ‘Taking Christ off the Cross” in which the cross and the halo’s are red with blood and human suffering.  A pregnant Eve offers apples for sale in the church portal while the believers kneel in the background, praying to the Madonna. In the drawing “The garden of Eden”, in the painting in the Southern Baptist church in Chloride” Christ” where he is shown as a carpenters son with grapes in his hand, always there is the pain of the human being.  “The Prophet and the book”  is a painting in which the unicorn and the  lusty satyr have there place next to the prophet sending embryos into the world.  Indian Spirits, Angels, a god feeding the dancer, crucifixions, it are all expressions of a deeply doubting religious feeling.

Some titles: The Christ taken off the cross, Eden, Eve, The prophet....

Spanish/Mexican paintings
Tony Mafia has often stayed for longer periods in Spain and Mexico. He worked for instance during six month in Casares, near Malaga in Spain. There he painted a whole exhibit in 1964 which sold out completely upon showing in Paris. This village, with its bizarre soul surfaces now and then again as in “The lady with the goat”. He knows bullfighting, Flamenco (he plays a mean guitar), the gypsies and the dance from the inside, the rendering of which are consequently never trivial, superficial or touristy.  In these themes we once again find the freedom of expression that is given by “the costume”: the traje de luz of the bullfighters, knowing full well that the picador is important and that the toreador and matador wouldn’t stand a chance without him. Guitars, peasants and multiple warm blooded women are depicted, but also the thread of Death. To counter this, very often life is painted in full and robust colour.

Some titles: The Picador, The Lady and the goat, Andaluz, Asking permission to kill, The Guitar player, Beginning of always, The gypsy...

Nudes
Tony Mafia has done many nudes and erotic paintings and drawings.  Many female figures wear red stockings, an age old symbol of ripe sexuality.  In the period of his life that he sold his drawings in the café’s and brothels of the world, he painted many a “Lady of the way’s in repose’.  These drawings and paintings are often tender and soft, sometimes explicitly sexual, but never vulgar or pornographic.

Some titles: The studio (see before), Sing Promises, The voyeur, And in rides the storm...

Political paintings
The fact of doing politically inspired paintings, does not mean at all that the painting is like a manifesto or indoctrinating. The painter portrays his feelings and ideas mostly as a reaction to an event. This can be the before mentioned felling of a sacred tree or the landslide victory of the Republicans for the Congress, an Anti-American demonstration by the extreme right in Strasbourg, France or Che Guevara who has become a poster boy... Injustice and violence touch him deeply, political hypocrisy and  two facedness make him angry and from this involvement he paints.  So there are the paintings grafted on the Peace and Freedom movement in the United States, but also the imposing painting in which he shows that we all pay “The whore’s fair/fare” for war and violence. In strong colours and with a secure touch he depicts the battle with the standards and flags in the background.  Throughout the painting there are death horses and whores seducing in their naked forms and making one pay.  Quiet a painting that makes one think!

Some titles: Sad, Peace, No more war, The whore’s fair/fare, A Poster boy....

Abstracts
Abstract  work can of course also be part of the above mentioned categories. It is however also possible that a piece of work is hard etched abstract or lyrical abstract. Sometimes the painter writes a text on the painting which will make its intentions clear.  Very often in these paintings the joy of colour, the pleasure in handling the medium, the search for and the giving of freedom to the forms are the driving force.  In this type of work Tony Mafia builds on  the power of colour to express his feelings and to communicate them to the viewer.  In most of his painting there are elements of abstraction present.

Some titles: What more is needed?  Black snow, My life is golden, People in the sun....  

It will be obvious by now that not all Tony Mafia’s painting fit this mould. A large number of his paintings defy classification. I have for instance not spoken about landscapes, because very seldom will you find a painting that is just a landscape. In his work this element fulfils a specific formal role, as metaphor, as a passageway, an escape into a space of rest and peace, as atmosphere, as bond that the painter has with this world and so is the expression of his deeply felt  emotions.

Neither have I spoken about the drawings in pen and ink, nor about his water-colours and writings. Nothing has been said about his etchings and portraits or sculpting. It is obvious Tony Mafia is a many faceted master, whose work holds its place next to the other contemporary masters.

Some titles: The bathers, God feeding the dancer, The fence, Red outline, I have felt you in the Morn...  

Annmarie Sauer
Antwerpen - March 1998

 

TOOLS OF SOLACE  

Pen pallet pencil
with tools life is lived
and then the red
touched with the smallest
brush
minutes till sudden death
for the colors
gray for the polder sky
for doves up high titanium white
viridian green for trees and woods
alizarin, crimson, rose madder
for lust, blush, desire, burning fire
Naples’ yellow
for a sweater painted twice
and blue
for the hue of soul
Sienna, umber, burned earth
for desert and for sand
and for
the smell of paint &
turpentine
I was ablaze
so it is that
with scorched hand
I write –  

 

Annmarie Sauer

*****

 

A critic is someone who meddles with something that is none of his business
Stéphane Mallarmé

Wanneer er over schilderen geschreven wordt, bestaat altijd het risico dat de woorden proberen de beelden te verdrukken, dat denken het doen vervangt. Het zwart op witte lineaire verloop kan de kleuren en lijnen geen recht aandoen. In een gedrukte tekst zie je, voel je niet de kracht of ingehoudenheid waarmee het pastel werd gehanteerd. In eerste instantie is een tekening, een doek een object met inherente spanning en evenwicht. Verklaring, beschrijving en het klasseren van de specifieke kenmerken van een beeldend werk voldoen aan een door de heersende cultuur opgelegde behoefte aan begrip en ordening. De keuze van de schilder voor de drager en de verf  - jutte doek en olieverf, handgeschept papier en aquarel, inkt, airbrush... - bepaalt de textuur van de borstelstroken en daaruit voortspruitende emotieve waarde voor de beschouwer. In de materie van de kleur is het dat de schilder zichzelf is, ongeacht in welke ‘stijl’ hij schildert. In zuiver abstract werk voelt men daar de aanwezigheid van de persoonlijk van de kunstenaar, in het verhalend werk blijft het verhaal ondergeschikt aan de liefde voor de materie. Ongeacht of een schilder een filosofisch project uitwerkt of  als vitalistisch expressionist “spontaan” schildert ( Apollinisch >< Dionysisch), het is in de materie en de kwaststroken, de dikte of vloeibaarheid van de kleur dat we het handschrift van de persoon herkennen. Op de vraag “Wat schilder je?” kunnen, wensen vele schilders niet antwoorden, zelfs niet wanneer hun hele oeuvre gewijd is aan het uitwerken van een filosofisch project.

Grote schilderkunst getuigt van verzet, is nieuw en origineel, weerspannig, persoonlijk en indruisend tegen de conventies en het tweede rangse. Dit soort werk stelt echter een probleem voor de kunstcritici: het probleem van de benoeming. Benoemen is gemakkelijk indien het werk van een kunstenaar steunt op een theorie, dit verleent immers een soort gezag aan het werk. Maar de schilders die wars van epigonendom in hun eerlijke zoektocht daar buiten vallen liggen moeilijker. De criticus/schrijver die zelf geen practicant van de materie is, schrijft vanuit een intellectualistische benadering of minder vaak vanuit het gevoel - maar niet vanuit de scheppende ervaring van de schilder. Bij critici gaat het om kennis, waarneming en niet om “beleving”. Bij de bespreking van het werk van b.v. een schilder als Tony Mafia blijft men vaak steken in zijn markante levensverhaal, in zijn flamboyante persoonlijkheid en bezieldheid. Veel verder dan hij is een kolorist, een neo-expressionist, hij schildert art brut maar op subtiele wijze  komt men niet.

Zelf helpt Tony Mafia de criticus ook niet: hij licht zijn artistieke opvattingen niet toe in geschriften of manifesten, noch correspondeert hij met anderen over kunst. Hij heeft weinig belangstelling voor de theorieën van anderen en zelfs voor andermans werk - behalve dan voor het technische aspect ervan. Wel is hij ten allen tijde bereid te praten over verf en terpentijn, over techniek en zelfs samen te schilderen als een uitdaging aan het gevoel voor evenwicht en compositie en het bevestigen van de eigenheid.

De werkwijze van Tony Mafia is acultureel: het werk is niet onder één noemer te brengen, niet onder één invloed: hij schildert in een stijlen-pluralisme waarbij hij in vele gevallen de figuratie vernietigt zonder abstract te worden, men zou het de-figuratief werk kunnen noemen, vol ambivalenties en dubbele figuren. Tegelijk gaat het echter om de abstracte werking van de kleurvlakken en om de uitdrukking van gevoelens en engagement op een directe, felle en spontane manier. Het werk is zelden zuiver abstract. De geometrische en organische vormen die hij gebruikt, blijven meestal een allusie op de werkelijkheid. Een deel van het oeuvre zou men als een soms agressieve, meestal figuratieve variant van het abstract expressionisme kunnen beschouwen.

Gevoel voor traditie en métier, gekoppeld aan een primitieve rauwheid is steeds terug te vinden in zijn krachtig geschilderde doeken die vaak bout en massaal zijn. Het gebaar en de snelheid hiervan geven dynamiek aan wat wordt verbeeld, zonder echter te vervallen in gestualiteit.

Ooit werkte hij als huisschilder en hield hieraan een voorliefde over voor “grote borstels” en de textuur en materie van de verf. “I like to slab paint”. Hij houdt ervan de verf op het doek te “smijten”... Hij schildert met borstels, penselen, paletmessen, recht uit de tube op het doek, met zijn vingers, met vodden, terpentijn glazuren en vernis glazuren. Hij werkt in olie en waterverf, hij etst, airbrusht, beeldhouwt... Jarenlang draaide hij mee in het zgn. “artistieke leven” in New York ( the village), Los Angeles in Amsterdam, Parijs en Antwerpen. Hij speelde theater, film, muziek, zwierf de wereld rond en schilderde en schilderde en dat tot op heden.

Een eerder onvermoed facet is dat Tony Mafia, die vele vrienden telt onder de hedendaagse kunstenaars, nu een soort kluizenaar is die zich isoleert en nog uiterst weinig verkeert in artistieke kringen. Hij koos en kiest voor een eigen weg, werkend zonder referentie naar of betrokkenheid bij zijn tijdgenoten.

Impressionisme, expressionisme, magisch realisme,  symbolisme, abstract realisme... zoveel etiketten die op het werk van Tony Mafia werden gekleefd. Maar hij stelt: “Een stijl is slechts een andere kleur. In één stijl schilderen, is alsof je alleen maar met rood zou schilderen.”

 

II

In een wit gekalkte kamer in Valencia luister ik naar de stemmen van vrouwen die het leven weven en vertel je, maak je levend voor wie vergeten was of nimmer wist. Zo acht ik de moeder die ik niet ontmoeten mocht, de priester die je kleuren gaf, en de vrouwen die je maakten tot wie je bent, kiezend voor mooi en wild, of gekozen door omstandigheid of de sterkte van een wil.

De stilten in de tekst vertellen meer over mijn onzekerheden dan over jouw avontuur, meer over de spiegel dan het beeld dat die weerspiegelen wil.

Dus je bent een jongen. Ik zie je in de wilgen hut met de foto van een grootmoeder vol Indiaanse trots.

Rise and rose
put on your clothes
run down the cottonspotch
stomp your toe on a bryershy
and scare up a butterfly  

Het lied van een grootvader zingt in het vaderloze kind vol vergeten herinnering: het gele mes en het rode, de harde oom die alle haar wegschoor, paardenkoopmannen en Van Gogh waar nooit iemand van had gehoord daar waar jij acht was.

Het leren was begonnen en zo ook de des/avonturen die de verhalen van je leven zijn: honger en kou, verloren tijd, gevonden liefde. En altijd de dronken roes van werk en kleur, een andere kroeg, een wilde dans van vorm en lijn. De jonge man aangeraakt door magisch leven zag  het slachten van duizenden in de straat en kon, wilde zelf niet doden.

Een leven hard geleefd, voor het leven zelf en niets tussen borstel en papier, niemand tussen jou en de maan van al wat mooi is die je volgt, na jaagt in al haar vormen, fasen.

De stem van het lot spreekt sneller nu over de paden van anderen die je hebt gekruist  terwijl in de witte weerschijn van de gekalkte muur de gezichten van je kinderen zijn, de stilte van de goden geraakt door kleur en het gebed van een lijn van eerlijkheid. in het witst van de nacht smelten woorden tot sprakeloos geluid. Tijd.

Belofte van morgen. Het doek van morgen.  

 

III  

And the creation appeared more extraordinary than the creator
Giorgio de Chritico

Natuurlijk houden mensen van schilderkunst. Het is mode om er van te houden, er over te praten. Maar overspoeld door beelden en stijlen worden mensen onzeker. Ze vertrouwen hun gevoelens niet meer tegenover het werk van een kunstenaar. Zo ontwikkelen zij een belangstelling voor literatuur over kunst en verlangen van elke  kunstenaar een soort stamboom: studies, tentoonstellingen, andere verzamelaars en kritische benaderingen of loftuitingen over het werk. Eén school in de kunstkritiek gaf vooral een psychologische benadering van wat er op de doeken en in de tekeningen gebeurt. Zo ontstond de belangstelling voor het leven van de kunstenaar. De geprivilegieerde kennis over een schilder die bemiddeld, doorgegeven wordt door de kunstcriticus in de vorm van een historisch theoretisch vertoog of als inzicht via de psychologie van de kunstpraktijk was bedoeld om het begrijpen te vergemakkelijken.

Tony Mafia wenst niet dat er een biografie over hem geschreven wordt: wat interessant is, is het werk en niet de man, stelt hij.
De vraag is: wat kan biografie toevoegen aan het schilderij?

Het is duidelijk dat niemand van ons, geen enkel kunstenaar in een vacuüm leeft. We worden allen gedefinieerd door ons tijdsgewricht, onze opvoeding, onze erfenis. Het zou dus interessant kunnen zijn te weten dat Tony Mafia in 1931 geboren werd in de Verenigde Staten van Amerika. Het zou legitiem kunnen zijn dat het belangrijk is dat hij van gemengd Europese en Indiaanse afkomst is, dat zijn moeder bijzonder mooi was en sprak met zachte, melodieuze stem en dat zijn vader zich van het leven beroofde. Dit leidde ertoe dat hij in een home werd opgevoed en dat hij de school vond die hem zijn eerste beurs gaf toen hij acht jaar oud was en opnieuw toen hij er negen was, voor het Chicago Art Institute.

Is de rest belangrijk?

Het feit dat Tony de aarde heeft omgezworven en de zeeën bevaren als zeeman. Dat hij zo beïnvloed werd door het verre oosten, dat hij werkte en leefde op het hele Amerikaanse continent, kunstenaars ontmoette, hoeren, gewoon mensen, Europa ontdekte, El Greco, rijst plantte in China. Is dat allemaal essentieel voor het begrijpen van zijn werk? Van val tot succes, van rijk tot weer arm, zijn die feiten nodig? Of zijn het fragmenten fictie voor de kijker om van te dromen?

Wanneer men de kracht ziet van zijn schilderijen, moet men dan weten van het zwakke hart en de pijn in zijn hele lijf, de ogen vol vuur, het temperament? Of projecteert de kunstliefhebber haar/zijn ideeën over genialiteit, hoe een genie moet zijn en leven op het harde interessante leven dat Tony Mafia schildert en leeft. Hij reist zijn eigen esthetische maan achterna, schildert solide, duurzame werken, aanvaard de gegevenheden van het toeval als hij er schoonheid in vindt.

Proberen een vol geleefd leven te compacteren op een paar pagina’s nutteloze feiten en data is ook liegen over de persoon. Slechts een deel van het verhaal vertellen, is verzinsel door weglating.

Wetend wat avontuur is, wachtend op het gebeuren van het onverwachte, in zijn hart nog steeds onderweg, maar vermoeider nu, leeft hij in de mooie woestijn van Chloride, Arizona en in Hoboken (Antwerpen) in België, omgeven door fabrieken en vriendelijke gemakkelijkheid. En hij gaat door, speelt muziek, schrijft, schildert, reikend, zijn gevoelens uitdrukkend, zijn gedachten en leven, op zoek naar “gewicht” in de tinten en toetsen van zijn verf. Zijn werk is niet alleen maar concrete schoonheid, want dat is niet alles waar het leven om gaat. Stralendheid, maar ook de donkere gevoelens van woede en wanhoop vinden uitdrukking op het doek. Is het belangrijk de reden voor die woede te kennen ( een genocide in Rwanda of Bosnië, een ruzie tussen gelieven, de lelijkheid van politiek, de vermoeide oppervlakkigheid van het leven). Is het niet beter voor de kijker de eigen emotie te herkennen en aldus te aanvaarden en te verwerken als in een catharsis?

Met hun verdiepte visie zijn de schilderijen van Tony Mafia gedichten in kleur en vorm, de evenwichtsoefening van zijn leven, zijn schoonheid.

Annmarie Sauer
April 1997, London, Antwerpen, Straatsburg.

 

*****

 

INNERLIJK LANDSCHAP  

Art does not reproduce the visible. It makes visible.
Paul Klee

De landschappen in Tony Mafia’s werk zijn droomgezichten, privé plaatsen die hij met ons deelt, een ontsnappen aan een verdrukkende realiteit.  Niets is letterlijk, noch is er rechtlijnig realisme, zelfs wanneer in sommige werken de Vlaamse polders of de woestijn in Arizona gemakkelijk herkenbaar zijn als decor, of als een individuele rotsformatie met een verhaal, een naam of bijnaam. Hoewel gevangen in de soliditeit van verf en zekere penseeltrekken, zijn deze droomgezichten vaak enigmatisch, etherisch en toch krachtig.

In de Europese cultuur is het geschilderde landschap onbewust, het weet niet, het reageert niet.  De kijker staat er buiten en voelt zichzelf er niet verbonden mee. Tony portretteert een landschap bijna als persoon.  Hij, de schilder, weet immers dat hij deel is van het landschap en in voortdurende interactie er mee.  Het landschap leeft, en op papier of op doek spreekt het de kijker aan, verwacht diegene die luisteren erin binnen te wandelen, te rennen of te rusten.

Tony’s droomgezichten zijn goede veilige plaatsen om jezelf in te verliezen.   Zij openen, geven ademruimte, laten je fantasie werken, doen je herinneren wat je niet eerder zag.  Sommigen zouden ze metaforen noemen hoewel ze eerder de essentiële geest van het landschap zichtbaar maken.  In deze benadering, hoewel hij een radicaal andere techniek bezigt, sluit hij aan bij het traditionele concept van de Indiaanse abstracties.  “ Pictograph, petroglyphs of constellations or elk or antelope draw their magic in part from the process wherein the focus of all prayer and concentration is upon the thing itself, which in turn guides the hunters hand.  Connection with the spirit dimensions requires a figure or form that is all inclusive.  A realistic rendering of an elk is too restrictive.  Only the elk is itself...” schrijft Leslie Marmon Silko.  En zij heeft gelijk.  Het ding zelf stuurt de hand van de schilder.  De realistische weergave van een landschap zou beperkend werken, tot dat ene “plaatje” zonder de verbinding te bewerkstelligen tot de essentie van dat landschap.  Tony Mafia doet niet aan gemakkelijk “oppervlakte-schilderen”, weliswaar wordt een verschijningsvorm weergegeven maar nooit kan zo aan alle eisen van veelvormigheid en eenheid worden voldaan, iets wat hij wel kan in zijn eigen unieke stijl.  Zijn schilderijen zijn geen imitaties van de natuur, geen harde strenge abstracties maar hij drukt zijn verhouding uit tot een stuk land en hij drukt daarbij zijn eigen gevoelens uit.  De magische wereld met visie and ziel, lijkt soms onaanvaardbaar voor hen die enkel het vertrouwde en aanvaarde zien.

Op bijna shamanistische wijze zijn de landschappen vaak dicht bevolkt door dieren, mensen en geesten, zich sterk bewust van de interrelatie van alles en elk ding.  Hij toont ons de stemming en sterkte van rots en wind, de vurige kleuren van zon en lucht.  Zo kunnen we die wind en die zon herkennen wanneer we hen op onze huid voelen.  Nadat hij ons het eindeloze grijs van de hemel toonde, met een toets geel licht nabij de aarde, kennen wij deze verloren grijsheid en de hoop en de kracht van een tint van Napels geel.  Zo worden zijn schilderijen, zijn tekeningen deel van je dagelijks leven, een landkaart van emoties, een reservoir aan schoonheid die je vult zelfs in zijn donkerder toetsen.  Hij observeerde, keek hard naar de dingen en dan keek hij dieper, verder dan de oppervlakte en verrast, vertovert de kijker.

Als kunstenaar stond Tony Mafia volledig en stevig in het leven met een fanatieke aandacht voor alles wat hem omringde, bewust van ernstige of subtiele verstoringen van evenwicht in de interrelatie van alle dingen.  Zo leren zijn schilderijen verzet, angst, woede evenals kinderlijke vreugde, vertrouwen, behoren bij en vrijheid.

Meester in het gebruik van kleur en structuur van olieverf, snel en trefzeker met pen en inkt, vrij uitvloeiend in zijn aquarellen is hij nooit onthecht van zijn zienservaring die hij ons doorgeeft.  Tony werkt vanuit zijn hart, Dionysisch, zonder voorafgaand  vast plan.  Hij laat penseel en verf zijn hand leiden, hun niveau vinden.  In zijn werk op papier gebruikte Tony vaak zowel schilderen als schrijven, of deed mij op zijn werk schrijven.  De combinatie en positionering van de verschillende elementen bepalen de uiteindelijke betekenis van een dergelijk werk: de betekenis van de woorden wordt gemoduleerd door kleur en densiteit.  Het landschap en de figuren krijgen een interpretatie mee door het uitvloeien van de woorden over de tekening.

De aanvaarde retoriek van schoonheid afwijzend, flamboyant en vrijer dan de meeste Europese kunstenaars, niet gebukt onder de Europese cultuur die hij kende en waardeerde, schildert hij met zijn waarachtigste emoties en verbindt aldus de landschappen aan een innerlijke realiteit, als onthullingen voor ieder van ons.  Deze revolterende vrijheid geeft vitaliteit aan zijn werk en verlangt van de kijker dat men hem volgt in dit emotioneel en spiritueel geladen werk.  Tony heeft zijn leven met deze intensiteit geleefd tot de uitputting, nooit zijn visie verzakend, noch zijn poëtische irrationaliteit of zoektocht. 

Ik kijk naar een pen en inkt tekening die ik sinds 1981 heb. Ik zie de gemakkelijke vrije suggestie van struikgewas, bomen en rotsen. Twee figuren, Mexicaans  Indiaans zijn daar samen deel van dit alles onder een kleine zwarte zon, die een soort handtekening is. Later schreef hij erbij: “Look close and feel the path of my mind at this time of passing...”

Ja, kijk goed en voel...   

II

Portretten, de kust van het kijken  

Tony schilderde vooral figuratief en was geïntrigeerd door het menselijk gelaat.  Vaak zaten we op een luie namiddag op een terras, in een café en vertelden elkaar het leven en de gemoedstoestand van de voorbijgangers.  In de jaren 50, deed hij portretten in de straten van Parijs, op de Place de Tertre.  Dit had hem een scherp oog gegeven voor hoe mensen zich presenteren, projecteren en hoe ze veranderen als ze relaxten, moe werden.  “ Bedrukt”, “hard werkend”, “verliefd”, “verveeld” zijn stemmingen die gemakkelijk worden herkend.  Hij zag echter zoveel meer. Hij kon de kleine onbewuste gestes en uitdrukkingen opvangen die de zielsstaat van een persoon verraden.

Natuurlijk kijkt hij subjectief.  Hij geeft niet enkel kleur en lijn aan de inwendige privé persoon, hij laat ook zien hoe dat subject zich verhoudt tot de wereld en geeft een gezicht, maakt de persoon die hij portretteert zichtbaar voor anderen.  Het potentieel aan tederheid of drift, vreugde en angst, de beperkingen van de persoonlijkheid is wat hij onderzoekt.  Soms toont hij de georkestreerde authenticiteit.  Het was dan ook mogelijk dat de geportretteerde niet hield van wat hij/zij zag, zichzelf niet herkenden hoewel zij vonden dat het een gelijkend portret was.  Zij hielden niet van wat ze zagen en hij de hele wereld toonde: weze het wrok of kwetsbaarheid, arrogantie of levensmoeheid...

Hij schilderde “the young and the pretty”, de prostituée die de maîtresse van een rijkaard was, een generaal en mensen die hij van de straat haalde: de waterman, een joodse vriend, een ontdekkingsreiziger die maar niet uit zijn zetel geraakte, een harde dronkaard, een biker, zichzelf...

Leven met zo iemand heeft me tegelijk eerlijker en gereserveerder gemaakt, wanneer ik trachtte mijn echtgenoot niet mijn angst om zijn leven te laten merken of als ik ten einde raad was. Natuurlijk bij het trachten deze gevoelens te verbergen, bleven ook de goede en zachte toetsen opgesloten.  Als ik echter naar de portretten kijk die hij van mij schilderde dan blijkt dat hij het allemaal wel wist.

Soms gebruikte Tony een soort steno als hij schilderde, een icoon die een persoon, een groep of hemzelf voorstelt.  Deze iconografie vind je ook terug wanneer hij in sommige werken etnische groeperingen voorstelt: Noord-Afrikanen, Joden, Indianen als hij zelf.  Het is geen weergeven van beledigende stereotypen maar bijna een laten uitschijnen van een symbool, een sfeer of een geestesgesteldheid en in die zin te vergelijken met de eeuwen oude rotstekeningen overal ter wereld.

De figuren en gezichten die Tony schildert, zijn in de regel niet symmetrisch of regelmatig.  Aldus versterkt hij uniekheid van elke persoon, terwijl die persoon tegelijk een abstractie wordt, een gevoel, een algemeen statement en niet langer meer een individu.  Het heeft iets te maken met het verschil tussen de ogen.  In het sterkere oog, soms in het meer verborgen oog, zoeken wij de ziel en verliezen wij de “persoon” uit het oog.  Wij vergeten dat we naar iemand kijken.  Wij zien de figuur met net genoeg attributen of rekwisieten om te begrijpen wat Tony zag.  Vaak suggereert de achtergrond vagelijk waar het portret geschilderd werd: de bergen in Arizona, een vaag buiten voor de ontdekkingsreiziger in zijn stoel, de studio vol schilderijen in talrijke zelfportretten.  Zo wordt duidelijk dat de geportretteerde mensen tot een leven en een plaats behoren, terwijl het schilderij niet de bedoeling heeft het volledig verhaal te vertellen.  Hoewel sommige op het doek precies op het punt lijken te staan waarop zij hun leven willen vertellen...

Tony weigerde vaak portretten te schilderen als die enkel bedoeld waren voor het promoten van de sociale projectie van een persoon.  Hij had geen belangstelling voor het schilderen van kleren of de kleuren en symbolen van status. Door “anderen” te kiezen voor zijn portretten, gaf hij hen waardigheid en trots in zichzelf: zij werden immers gekozen om geportretteerd te worden ook al waren ze illustere onbekenden die Noël heten, Joe, JT, John Henri, Dave, Dale, Bill...

Op een vijftiende augustus, op moederdag, begon Tony Mafia aan een portret van zijn overleden moeder.  Het gelaat werd niet ingevuld, bleef blank.  Het gelaat dat  hij zou geschilderd hebben bevatte geen waarheid meer, de vrouwelijke figuur werd zo alle moeders.  De kijker vult het portret aan terwijl hij kijkt.  Sommige mensen waren zich zelfs niet bewust van het feit dat ze geen afgewerkt gezicht zagen, anderen waren gechoqueerd.  Op de achtergrond staat de schilder, de galerij.

In zijn zelfportretten beeldde Mafia zich vaak uit als Indiaan en/of als schilder.  In deze laatste portretten verschijnen de werktuigen van zijn kunst, verf, borstels, de schilder aan het werk in de studio, met schilderijen waarin de schilder schildert, doeken als Russische poppetjes... In “Paintdance for Annmarie” portretteert hij zichzelf voor een doek, in een danshouding van een Katchina: in de ene hand een penseel, in de andere een veer, op zijn pantoffels, omringt door zijn “kinderen”, zijn werk.  Dit zelfportret toont Tony’s moeheid en broosheid, het is ingekeerd, bijna autistisch en toch reikt het naar je met een krachtige breekbaarheid.  Het is een dans, een voorstelling die de schilder toont verzonken in wat hij doet - zijn leven levend als een Indiaans schilder in ons huis in Hoboken.  In dit doek bevestigt hij zichzelf in de volheid van zijn bestaan.  Na Tony’s dood is dit bijna meer dan ik kan verdragen - door op het doek te schrijven “Paintdance for Annmarie” vertelt dit werk ook over de intimiteit van het schilderen in ons leven samen, het delen van kunst.

Er zijn bovendien een aantal dubbelportretten van Tony en mezelf. Daarin toont hij wat ik niet kon zien: hoe wij samen waren, niet ‘herkennend’, maar bijna onze relatie door zijn ogen ontdekkend, via een representatie zodat men het van op een afstand kan bekijken... Het binnen en buiten van het schilderij vervaagt als ik er alleen voor sta, voor die gefixeerde reflectie van ons beiden, omgeven door de symbolen van ons leven en werk.  Zichtbaar maken wat in de directheid van het leven onzichtbaar is, is het een werkelijk portret van ons, van verbondenheid. Wij, verbeeld en tijdloos. Tijdloos als zijn kunst. Tijdloos als kunst.

Annmarie Sauer
Hoboken, januari 2000

 

EERBETOON AAN TONY MAFIA

Door Bert Bevers

'Ik heb hem opgezet / als geheugenverschrikker // te hol, te dun, te zwak / om een winters verleden te doorstaan // hij geeft niet eens een schaduw af -' Zo opent het gedicht De dubbelzwerver van Lucienne Stassaert. Ze schreef het bij The doubledrifter, een tekening van de kunstenaar Tony Mafia zaliger nagedachtenis. Nou mag die dubbelzwerver wel niet eens een schaduw afgeven, Tony Mafia (op onderstaande foto zittend in de zon) doet dat nog steeds. Niet minder dan tien dichters uit Nederland en Vlaanderen immers lieten zich nog onlangs tot poëzie inspireren door een werk van Mafia (1931-1999). De verzen die dat opleverde zijn verschenen in Black Sun, een uitgave van de jonge Demer Press in het Limburgse Diepenbeek. De omslag van de bundel wordt gesierd door twee werken van Mafia's hand: een monoprint op het voorplat, het olieverschilderij The bather op de achterkant. Van elk van de tien dichters is een gedicht opgenomen, dat ernaast in Engelse versie is afgedrukt. De vertalingen zijn van John Irons en van Annmarie Sauer, op het moment van diens overlijden Mafia's vrouw.

Black Sun bevat verrassend sterk werk. Zo opent het boek met 'Veel had ik verwacht, vernedering, / pijn en verlossing, maar niet de vraag / of dit offer wel voldoende zou zijn.' van Albert Hagenaars in zijn gedicht Hemelvaart. In De vijver haalt Rose Vandewalle herinneringen op aan de schilder, en zijn tijd in Hoboken, met 'Al onze zinnen op scherp': 'Het is mijn hart dat hier wordt geraakt. / Het onbeschrijflijke van jaren en jaren.' Roger Nupie ontleedt Mafia's borstelstreken met uiterste precisie in De baadster: 'Ben ik hier, kale kamer, ijzeren ledikant, / raam dat opent op niks & nergens? [....] Jouw visie is je dagdroom, / nachtmerrie, schemerangst. / Hoe argwanend toch, hoe misleidend / wie de wereld ziet vanuit jouw oog.' Paul Gellings schreef bij het schilderij Crying het vers Verdriet. Ook hij probeert zich in de blik van de schilder te verplaatsen: 'Zien we wat jij ziet in het prisma van je eigen traan?' Annmarie Sauer vermant zich met verve en registreert in Vertroosting der dingen haarfijn wat haar altijd bij zal blijven: 'Pen penseel palet / met werktuigen leeft het leven / en dan dat laatste rood / het kleinste penseel / minuten / voor de vunzige vale dood.' Aangrijpend. Joris Iven gebruikte het werk Hospitals als basis voor zijn Ziekenhuizen. Ook hij volgt Mafia's markante handschrift: 'Je borstel was grillig, als je wildste dans. Nu dans je weg van haar. / Blijf hier, zeg ik, zeg ik, nu je al sinds zo veel jaren bent weggegaan.' Na Stassaerts De dubbelzwerver volgt dan Tony Dean Mafia, het gedicht dat Willie Verhegghe schreef bij een foto van de betreurde kunstenaar. Ook bij hem is er dat sterk visuele aspect: 'Ik kniel voor je neer, Tony, en vraag je om me / - al was het maar gedurende één seconde - / in de ogen te kijken, / de blik weg van het witte zand. / En te praten over Indianen / en hun tranen.' (Mafia was de zoon van een Cherokee) Wim van Til beschrijft indringend Deze boomgaard: 'Deze bomvolle boom, deze schrik in de tuin, / deze gevlekte huid, haar gestreepte gelaat. / Zij is zo naakt, zo zonder onderkomen. / In een oogwenk is alles verdwenen, volbracht.' Dichteres Hannie Rouweler sluit de rij met De genesis van creatie (geschreven bij het doek The tearful eye of God), waarna Black Sun besluit met een beknopte biografie van Tony Mafia. Die mag tien jaar na zijn verscheiden vanuit de eeuwige jachtvelden neerzien op een liefdevol vervaardigd eerbetoon.

Black Sun - A tribute to Tony Mafia, gedichten van tien dichters uit Nederland en Vlaanderen, Demer Press, Diepenbeek (ISBN 978-90-813070-6-2)

Gemengde Berichten, maart 2009


index